ΟΠΛΑ

ΕΧΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ...

(Π.Κασιδόκωστας - Ασπαλαθρός)
(30 Δεκεμβρίου 2007)

 

 

Έχουμε μια παράδοση στη Μάνη και κρατάμε,
Από πατέρα και παππού τα όπλα ν’ αγαπάμε.
Βρίσκεται μες το αίμα μας, στις φλέβες μας κυλάει
Και όσο αναπνέομε αυτό δε σταματάει.

 

Με όπλα μεγαλώνουμε μαθαίνουμε την χρήση
Για την πατρίδα τρέχουμε όταν μας το ζητήσει.
Πίσω ποτέ δεν κάνουμε εχθρός δεν μας φοβίζει
Κι αν το κορμί μας νεκρωθεί το πνεύμα δεν λυγίζει

 

Όλα τα Μανιατόπαιδα τους νόμους τους τηρούνε,
Θέλουν τα όπλα καθαρά στη βρώμα να μη μπούνε.
Μόνο τα καμαρώνουνε στον τοίχο κρεμασμένα
Και χαίρονται να τα κρατούν ψηλά και τιμημένα.

 

Τα όπλα τα Μανιάτικα πρέπει να ενισχούνται
Κ’ άδειες για πολεμικά σ’ όλους να χορηγούνται
σ΄ αυτούς που μένουν μόνιμα στους έρημους τους τόπους
γιατί έτσι προστατεύονται από τους παλιανθρώπους.. 

 

 

ΤΑ ΠΙΣΤΟΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΜΠΕΗ


Του Νικολάου Βασιλάτου

Η συλλογή των όπλων του Μουσείου Μπενάκη κατέχει μια ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις άλλες πολύτιμες και αξιόλογες συλλογές του Μουσείου. Όπλα αμυντικά και επιθετικά, όλων σχεδόν των χωρών και των εποχών, στέκονται πίσω από τις βιτρίνες, σιωπηλοί μάρτυρες άλλων, ηρωικών εποχών, τότε πού το θάρρος του πολεμιστή και η δεξιοτεχνία του στο χειρισμό των όπλων αποτελούσαν αρετές αξιοσέβαστες.

Ανάμεσα, λοιπόν, στα όπλα που εκτίθενται στις προθήκες του Μουσείου, ιδιαίτερη αισθητική αλλά και ιστορική αξία έχει ένα ζευγάρι γαλλικών πιστολιών (με αριθμούς καταλόγου του Μουσείου Μπενάκη 5737, 5738) των μέσων του 19ου αιώνα, τα όποια ανήκαν στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και χάρισε στο Μουσείο ο Πέτρος Μαυρομιχάλης. 

Τα πιστόλια αυτά, όπως μαρτυρά επιγραφή χαραγμένη πάνω στους μηχανισμούς τους (Lepage - Moutier, Arq du roi) έχει κατασκευάσει ο πολύ γνωστός γαλλικός οίκος ίερ3§6, με την μακραίωνη ιστορία, ο οποίος κατασκευάζει εξαιρετικής ποιότητας όπλα στη Γαλλία, από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα. 

Τα όπλα πυροδοτούνται με μηχανισμούς πυρολίθου και οι κάνες τους, αναμφισβήτητης ποιότητας, έχουν κατασκευαστεί με ιδιαίτερη επιμέλεια από ευρωπαϊκό "δαμασκινό ατσάλι". Το μέταλλο αυτό, το όποιο είναι κράμα μαλακού και σκληρού χάλυβα, πήρε την ονομασιά του από την πόλη Δαμασκό όπου συγκεντρώνονταν τα καραβάνια της Ανατολής τροφοδοτώντας το τεράστιο παζάρι της πόλης αυτής με τα πολυποίκιλα εμπορεύματα. 

Τον 19ο αιώνα όπλα κατασκευασμένα από δαμασκινό ατσάλι ήταν ιδιαίτερα ακριβά και περιζήτητα, πρώτον για την ποιοτική τους αξία, δεύτερον για το ελάχιστο βάρος τους και τρίτον, για την καλαίσθητη εμφάνιση τους, γιατί τα δαμασκινό ατσάλι έδινε τη δυνατότητα στους οπλουργούς για καλλιτεχνικές επιδόσεις.

Τα πλούσια διακοσμημένα αστραφτερά όπλα των μουσουλμάνων εντυπωσίασαν τους ευρωπαίους και το δαμασκινό ατσάλι καθιερώθηκε για τα ανώτερα ποιοτικά όπλα. Εκτός από την τεχνική τους αρτιότητα, που τραβά την προσοχή στα όπλα αυτά, η αισθητική τους εμφάνιση δεν έχει καθόλου παραμεληθεί. Τέσσερα πλούσια διακοσμημένα ασημένια εξαρτήματα διακοσμούν την κάνη (capucines), τη λαβή και τη σκανδάλη του κάθε πιστολιού του Πετρόμπεη.

Οι διακοσμήσεις είναι ανάγλυφες, ανθικές και φυτικές. Λουλούδια, φύλλα οξύμορφα και λυγεροί κλάδοι, με νατουραλιστική διάθεση, πλημμυρίζουν την επιφάνεια των αργυρών ελασμάτων. Η ακρίβεια στην θεματική αναπαράσταση, η ισορροπία και η αρμονία χαρακτηρίζουν την πλούσια αυτή φυτική διακόσμηση. Η θεματολογία αλλά και το ύφος των δια κοσμητικών αυτών στοιχείων μαρτυρούν ότι ο καλλιτέχνης που τα φιλοτέχνησε μόλις έχει εγκαταλείψει τον "αυτοκρατορικό" ρυθμό (style empire) και έχει προσαρμοσθεί στο αναγεννημένο τότε, μέσα του 19ου αιώνα, καλλιτεχνικό ρεύμα, που κυριάρχησε στη δυτική Ευρώπη, μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα.

Δεν είναι μόνο οι διακοσμήσεις πού τραβούν την προσοχή αλλά και το σχήμα των πιστολιών το οποίο έχει σχεδιαστεί ειδικά από τον οίκο Lepage, για μια ορισμένη σειρά όπλων τα οποία του παρήγγειλε- η τότε γαλλική μοναρχία, με σκοπό να τα προσφέρει ως δώρα σε προσωπικότητες της ανατολής. Ο Lepage λοιπόν, προς χάρη της γαλλικής διπλωματίας, συνδύασε την ευρωπαϊκή ποιότητα και πρακτικότητα με τη φανταχτερή αισθητική αντίληψη της Ανατολής.

Από το Μαρόκο, λοιπόν, μέχρι την Περσία, μπέηδες, πασάδες και τοπάρχες τιμήθηκαν από τους Γάλλους, οι οποίοι τους πρόσφεραν όπλα αυτού του τύπου.

Στην Ελλάδα τα μόνα γνωστά όπλα αυτού του είδους, τα οποία προσφέρθηκαν σε Έλληνα, είναι αυτά του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, τα οποία σήμερα ανήκουν στο Μουσείο Μπενάκη.


mani.org.gr/periodikomani/3/pist_petr.htm

Σελάχι
Δερμάτινο σελάχι με πιστόλες και μαχαιρακι. Το σελάχι ήταν ανδρική ζώνη-θήκη που φοριόταν με τις φορεσιές με φουστανέλα. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους οπλαρχηγούς της Επανάστασης και αργότερα από ορισμένους αστούς στην Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και Ήπειρο.

Παλάσκες
Ασημένια περίτεχνη ηπειρώτικη παλάσκα με φυτικά θέματα, διακοσμημένη με την τεχνική Σαβάτ. Αρχές 19ου αιώνα. Οι αγωνιστές του 1821 φορούσαν γύρω από την μέση τους τις Παλάσκες στις οποίες τοποθετούσαν τα πολεμοφόδια τους. Μία μικρή μεταλλική ορθογωνική θήκη για τις τσακμακόπετρες των πυροβόλων όπλων τους και το «μεδουλάρι»

Τρομπόνι – τρομπόνια
Σε αντίθεση με τους στεριανούς οι Ελληνες Ναυτικοί δεν κρατούσαν τα καριοφίλια αλλά τα λεγόμενα Τρομπόνια .
Βραχύκαννα δηλαδή όπλα τα οποία έβαλλαν ταυτόχρονα πολλά μικρά σφαιρίδια μαζί . Όπλο με πλατιά κάνη με μηχανισμό πυριτόλιθου, διακοσμημένο με σταυροειδή ασημένια καρφάκια 1750-1800.

Μεδουλάρι
Ασημένιο μεδουλάρι (δοχείο λίπους) 19ος αιώνας. Το Μεδουλάρι είναι μεταλλική θήκη όπου φυλαγόταν το μεδούλι (λίπος) για την λίπανση των όπλων. Κρεμόταν από τη μέση, στερεωμένο στο σελάχι ή το ζωνάρι, συνήθως στην αριστερή πλευρά.

Προσθήκη Γιαταγάνι (Yatagan)
Είναι ένα είδος μεγάλης μαχαίρας, χωρίς φυλακτήρα στη λαβή , τουρκικής προέλευσης. Η λεπίδα του γιαταγανιού σχηματίζει κοίλη καμπύλη στο μέσο και κυρτή στην αιχμή. Πλατιά και καμπυλωτή προς το μέρος της αιχμής μάχαιρα ή σπάθη που χρησιμοποιήθηκε από τους Άραβες και τους Τούρκους.
Η χρήση του γενικεύτηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και αποτέλεσε απαραίτητο εξάρτημα του οπλισμού των Ελλήνων αγωνιστών.
λεζάντας

Πιστόλα ή Μπιστόλα (ρόκες)
Κοντόκανο όπλο που χρησιμοποιήθηκε κατά την Επανάσταση από τους αγωνιστές του 1821. Ήταν μονόκανες και δίκανες. Τις δίκανες τις έλεγαν διμούτσουνες. Στην φωτογραφία είναι ασημένιες επίχρυσες πιστόλες (ρόκες) Τέλη 18ου αιώνα. Μήκος 58 εκ. Εξαιρετικό δείγμα Ηπειρώτικης αργυροχρυσοχοϊας στα όπλα. Είναι στολισμένες με αχιβάδες , κανόνια , πελέκεις , ακόντια , λάβαρα και φυτά. Οι μηχανισμοί πυροδότησης είναι ευρωπαϊκοί.



Καρυοφύλλι - καριοφίλι


Κάννες 90 εκατοστών και βάλε ήταν ο κανόνας σε αυτά τα όπλα! Το δε διαμέτρημα ακολουθούσε την πρακτική της εποχής και ήταν γύρω στα 12 χιλιοστά. Η κάννη ήταν λεία αφού οι ραβδώσεις ήταν σπάνιο πράγμα στις αρχές του 19ου αιώνα, ακόμη και σε ακριβά όπλα της δυτικής Ευρώπης. Αλλωστε η ταχύτητα αναγόμωσης στο λείο όπλο είναι σημαντικός παράγοντας στο πόλεμο, γι αυτό και ο αγγλικός στρατός διατήρησε το λειόκαννο μουσκέτο μέχρι τα μέσα του αιώνα.
Η ακρίβεια βολής με καριοφίλι ήταν κάτι το απροσδιόριστο. Σε δοκιμές του αγγλικού στρατού το μουσκέτο βρέθηκε να υστερεί... του τόξου στα 100 μέτρα, τόσο σε ακρίβεια όσο και σε ταχυβολία! Το καριοφίλι μάλλον θα είχε παρόμοια απόδοση, στην οποία πρέπει να προσθέσουμε και τη χρονοβόρα διαδικασία αναγόμωσης.

Παλάσκες
Οι αγωνιστές του 1821 φορούσαν γύρω από την μέση τους τις Παλάσκες στις οποίες τοποθετούσαν τα πολεμοφόδια τους . Μία μικρή μεταλλική ορθογώνια θήκη για τις τσακμακόπετρες των πυροβόλων όπλων τους .

Πάλα
Η πάλα ήταν κυρίαρχο επιθετικό όπλο στις συμπλοκές και γι’ αυτό στις εικόνες των αγωνιστών που έχουμε είναι πάντα σηκωμένη, έτοιμη για κτύπημα φοβερό. Το σχήμα της (πολύ κυρτή), της έδινε τη δυνατότητα να κάνει βαθιές τομές στο ανθρώπινο σώμα

Πιστόλα ή Μπιστόλα (ρόκες)
Κοντόκανο όπλο που χρησιμοποιήθηκε κατά την Επανάσταση από τους αγωνιστές του 1821. Ήταν μονόκανες και δίκανες. Τις δίκανες τις έλεγαν διμούτσουνες.


Χαρμπί
Χρησιμοποιείται για το γέμισμα του όπλου, αλλά και ως λίμα για το τρόχισμα των σπαθιών.






Καριοφίλι: Το όπλο που κέρδισε μια επανάσταση!
Η προέλευση της ονομασίας είναι γνωστή. Το ιταλικό όνομα «Κάριο ε φίλι» (δηλαδή Κάριο και υιοί), έγινε Καριοφίλι, καταλαμβάνοντας μια θέση στην ιστορία ως το όπλο της Ελληνικής Επανάστασης.

Τα καριοφίλια δεν εισάγονταν ως έτοιμα όπλα. Το όνομα «Κάριο ε φίλι» μάλλον ήταν αυτό που ήταν σφραγισμένο στις φωτιές που εισάγονταν στην Ελλάδα, ως το ένα κύριο ανταλλακτικό του όπλου από την Ιταλία. Οι κάννες εισάγονταν κυρίως από τη Γαλλία, από όπου μας ήλθε η άλλη ονομασία που συνδέεται με την εποχή της Επανάστασης: το σισανέ (δηλαδή κάννη εξάγωνη στα γαλλικά).

ΤΟ ΞΑΡΜΑΤΩΜΑ

Εφτά βολές ο Μαυροειδής ενίκησε το Χάρο,
κι απάνου στις οχτώ βολές, ο Χάροντας θυμώνει,
βάνει όλη του τη δύναμη, το νέο ξαρματώνει,
κι απ' τα μαλλιά τόνε τραβά, χάμου τόνε ξαπλώνει.
-- Άσε με, Χάρο, άσε με, τι έγω είμ' αντρειωμένος,
τώρα που με ξαρμάτωσες, λογιούμαι νικημένος,
και δε τη θέλου τη ζωή εις τον Απάνου Κόσμου.

Εδώ φαίνεται η ντροπή ενός Μανιάτη για το ξαρμάτωμα (αφοπλισμό) ο οποίος καταδικαζόταν αυτόματα σε εξευτελισμό, κοινωνικό διασυρμό ακόμα και απο τα πιο κοντινά του πρόσωπα τα οποία τον απομόνωναν, ευχόμενοι το θανατό του. Γι'αυτό και ο Μαυροειδής σε αυτή την περίπτωση προτιμά το θάνατο, παρά να συνεχίσει να ζεί μέσα στην ντροπή.

Το είχανε συνήθειο αφότου γεννηθούνε
και μέχρι να πεθάνουνε να μη ξαρματωθούνε.

...Ο άνδρας πρέπει πάντοτε να είναι παλληκάρι
να τα βαστάει πάντοτε τα όπλα στο ζουνάρι.
...Σ’ όλους τους άλλους τον πικρό θάνατο προξενούσι (τα όπλα)
σε μένα με φυλάττουσι και με ζωογονούσι».

Ν. Νηφάκης

Δεν υπάρχει απεικόνιση Μανιάτη χωρίς όπλο.......
Διάφορες παροιμίες με το όπλο στην Μανιάτικη γλώσσα........
• «Κάλλιο πεθαμένος παρά ξαρματωμένος».
• «Κάλλιο στον Άδη με τιμή παρά ξαρματωμένος στη ζωή».
• «Το κεφάλι και το σπαθί πάνε μαζί».
• «Δίχως όπλο και σπαθί, ούτε δόξα, ούτε τιμή
• Όταν γεννιόταν παιδί ρωτούσαν έκαμες γκρα ήτσάγκρα ???
• Όταν αντιδρούσαν γρήγορα έλεγαν μπήκε ο λύκος στην αυλή μια και δυό ο γκρας λαλεί
• Όταν χρόνιζε το αγόρι ο νονός του και οι μπαρμπάδες του έβαζαν πάνω στο τραπέζι πιστόλια, μαχαίρια, τουφέκια, ύστερα έφερναν το παιδί και τα πρώτα δυο που άγγιζε τα έβαζαν κάτω από την κούνια του σαν τα πρώτα του άρματα..... αυτά μέχρι την δεκαετία του 1930....

ΔΡΕΠΑΝΙ, ΤΟ ΟΠΛΟ ΤΗΣ ΜΑΝΙΑΤΙΣΣΑΣ
Το shamshir (πάλα αραβικού τύπου) του Νικηταρά
Το τρομπόνι και το τηλεσκόπιο του Ανδρέα Μιαούλη.
ΞΙΦΟΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια: