ΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

ΣΚΕΥΗ Κ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟΥ
Στο σπίτι υπήρχαν όλα τα σύνεργα της μαγειρικής όπως: Το ξύλινο ΣΚΑΦΙΔΙ για ζύμωμα. Ο ΠΛΑΣΤΗΣ (το ξυλίκι) για το άνοιγμα των φύλλων για τις πίττες, τις χυλοπίτες, τα γλυκά (δίπλες, σαμουσάδες, ραφιόλια, κτλ ). Ο ΣΟΦΡΑΣ (χαμηλό ξύλινο τραπέζι), που εκτός των άλλων, χρησίμευε για τραπέζι των μικρών παιδιών (κουτσούβελων). Στο τζάκι (πάνω στη φωτιά ή δίπλα) υπήρχε πάντα η ΤΡΙΠΟΔΗ ΣΙΔΕΡΟΣΤΙΑ (σημερινό μάτι της ηλεκτρικής κουζίνας), ήταν απαραίτητο εργαλείο της νοικοκυράς, γιατί πάνω της τοποθετούσε: το ΤΣΟΥΚΑΛΙ (πήλινη χύτρα), τον ΤΕΝΤΖΕΡΗ (χάλκινη χύτρα), το τηγάνι, το ταψί, τη κατσαρόλα και γενικά τα σκεύη για την ετοιμασία του φαγητού. Η ΜΑΣΙΑ και η τσιμπίδα για τον έλεγχο της φωτιάς. Κάπου κρεμασμένα βρίσκονταν το ΛΥΧΝΑΡΙ και το ΦΑΝΑΡΙ, που μόλις νύκτωνε τα άναβαν (με καύσιμο το λάδι) για να φωτίζουν και να βλέπουν στο σκοτάδι. Αργότερα ήλθαν και οι λάμπες πετρελαίου, αλλά για το πετρέλαιο χρειάζονταν χρήματα, ενώ το λάδι ήταν ντόπιο προϊόν και οι έμποροι το αγόραζαν πολύ φτηνά. Ένα άλλο βασικό σκεύος του σπιτιού ήταν το ΧΑΡΑΝΙ ή λεβέτι (μεγάλο χάλκινο καζάνι,), που ήταν πολύ χρήσιμο για τη νοικοκυρά π.χ. το πλύσιμο των ρούχων

 ΤΑ ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
Στο κατώι του αγροτικού σπιτιού [στο ισόγειο δηλαδή] υπήρχαν τα εργαλεία για τις γεωργικές δουλειές: Υπήρχαν ΞΙΝΑΡΙΑ, ΤΣΑΠΕΣ, ΣΚΑΛΙΣΤΗΡΙΑ, ΚΑΣΜΑΔΕΣ, για το σκάψιμο της γης. Τα ΔΡΕΠΑΝΙΑ για το θέρισμα, τα ΔΙΚΡΑΝΙΑ για το λίχνισμα του σταριού, ΤΣΕΚΟΥΡΙΑ, ΠΡΙΟΝΙΑ, ΣΒΑΡΝΕΣ κτλ. Τα περισσότερα από αυτά ήταν φτιαγμένα στο σιδηρουργείο (γύφτικο) του χωριού, ή κάποιου διπλανού χωριού. (uop.gr oδηγός Πελοποννήσου) - οι φώτο προέρχονται από τα Μουσεία Κοίτας κ Ρειχιάς καθώς και από το site : http://mani-poliana.blogspot.gr/

Στο τζάκι (πάνω στη φωτιά ή δίπλα) υπήρχε πάντα η ΤΡΙΠΟΔΗ ΣΙΔΕΡΟΣΤΙΑ (σημερινό μάτι της ηλεκτρικής κουζίνας), ήταν απαραίτητο εργαλείο της νοικοκυράς, γιατί πάνω της τοποθετούσε: το ΤΣΟΥΚΑΛΙ (πήλινη χύτρα), τον ΤΕΝΤΖΕΡΗ (χάλκινη χύτρα), το τηγάνι, το ταψί, τη κατσαρόλα και γενικά τα σκεύη για την ετοιμασία του φαγητού.
Στο κατώι του αγροτικού σπιτιού [στο ισόγειο δηλαδή] ήταν τακτοποιημένα τα εργαλεία για τις γεωργικές δουλειές: Υπήρχαν ΞΙΝΑΡΙΑ, ΤΣΑΠΕΣ, ΣΚΑΛΙΣΤΗΡΙΑ, ΚΑΣΜΑΔΕΣ, για το σκάψιμο της γης. Τα ΔΡΕΠΑΝΙΑ για το θέρισμα, τα ΔΙΚΡΑΝΙΑ (δικριάνια) για το λίχνισμα του σταριού, το ΤΣΕΚΟΥΡΙ, τα ΠΡΙΟΝΙΑ, οι ΣΒΑΡΝΕΣ κτλ. Τα περισσότερα από αυτά ήταν φτιαγμένα στο σιδηρουργείο (γύφτικο) του χωριού, ή κάποιου διπλανού χωριού.
Ο ΣΟΦΡΑΣ (χαμηλό ξύλινο τραπέζι), που εκτός των άλλων, χρησίμευε για τραπέζι των μικρών παιδιών (κουτσούβελων). Τα παιδιά καθισμένα πάνω στα σκαμνάκια τους, γύρω από το σοφρά, που στηνόταν την ώρα του φαγητού στη μέση του δωματίου, έτρωγαν πάντα με βουλιμία το φαγητό τους και πάντοτε μαζί με τους μεγάλους, που κάθονταν στο διπλανό μόνιμο μεγαλύτερο τραπέζι της κουζίνας.

Ένα άλλο βασικό σκεύος του σπιτιού ήταν το ΧΑΡΑΝΙ ή λεβέτι (μεγάλο χάλκινο καζάνι,), που ήταν πολύ χρήσιμο για τη νοικοκυρά π.χ. το πλύσιμο των ρούχων


Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης

 
Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης
Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης
Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης
Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης
Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης
ΠΛΑΣΤΙΓΓΑ (Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης,)
ΠΙΘΑΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑΜΝΕΣ
Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης

Ο ΠΛΑΣΤΗΣ (το ξυλίκι) για το άνοιγμα των φύλλων για τις πίττες, τις χυλοπίτες, τα γλυκά (δίπλες, σαμουσάδες, ραφιόλια, κτλ ).
Κοίτα, Λαογραφικό μουσείο της Μάνης
Με τη σφραγίδα αυτή σφραγιζόταν το πρόσφορο,το καρβελάκι που προορίζόταν για τη Λειτουργία,για να χρησιμοποιηθεί στη μετάληψη. Υπήρχε σε κάθε σπίτι το καιρό που ο καθένας έφτιαχνε το ψωμί στο σπίτι του.
Πίσω όψη σφραγίδας.

Μπόμπα Πριν κυκλοφορήσει ο μεταλλικός χειροκίνητος μύλος του καφέ, τον καφέ τον έκοβαν στη μπόμπα.'Εριχναν στο κύλωμα μια χούφτα καφέ και τον κοπανούσαν με έναν κοντό μεταλλικό λοστό πεπλατυσμένον στην κάτω άκρη.

ΧΕΡΟΜΥΛΟΣ :
Μικρός χειροκίνητος μύλος για το άλεσμα μικρής ποσότητας σιταριού. Ήταν μια επίπεδη κυκλική πέτρα με λεία επιφάνεια και εσοχή με τοίχωμα ύψους 5 περίπου εκατοστών στην εξωτερική της πλευρά. Μέσα στην εσοχή αυτή έμπαινε μια άλλη επίπεδη πέτρα πάχους 10 περίπου εκατοστών, που εφάρμοζε στην κάτω πέτρα και μπορούσε να περιστρέφεται πάνω της. Η περιστροφή της γινόταν χειροκίνητα μ’ ένα ξύλινο συνήθως χερούλι στερεωμένο στην άκρη της πάνω πέτρας. Στο κέντρο της πάνω πέτρας υπήρχε μια τρύπα σαν χωνί με μεγαλύτερο άνοιγμα στο πάνω μέρος της και μικρότερο στο κάτω.
Ακουμπούσαν το χερόμυλο στο έδαφος ή πάνω σ’ ένα τραπέζι, έριχναν λίγο – λίγο το στάρι στην τρύπα της πάνω πέτρας με το ένα χέρι και με το άλλο κρατούσαν το χερούλι και την περιέστρεφαν πάνω στην κάτω πέτρα. Οι καρποί άρχιζαν να διαχέονται στο κενό ανάμεσα στις δυο πέτρες και να τρίβονται ως που να φτάσουν στην εξωτερική πλευρά του κύκλου και να βγουν από μια τρύπα, που υπήρχε στα τοιχώματα της κάτω πέτρας.
Το άλεσμα του σιταριού με το χερόμυλο γινόταν από τους προϊστορικούς χρόνους. Με τον πέτρινο χερόμυλο άλεθαν μικρή ποσότητα σιταριού, για να κάνουν το πλιγούρι, χοντραλεσμένο δηλαδή αλεύρι μαζί με τα πίτουρα, που το ανακάτευαν με γάλα, το έβραζαν και έκαναν τον τραχανά. Με τον ίδιο μύλο μπορούσαν να τρίψουν και το χοντρό αλάτι ή μικρή ποσότητα οποιουδήποτε σπόρου.

Αλέξης Τότσικας, «Ελληνική λαϊκή κληρονομιά |Εργαλεία και κατασκευές του υλικού παραδοσιακού βίου», Εκδόσεις Αρμός, 2008.

ΠΟΙΗΜΑ
Στο χερόμυλο αλέθει και σιγομοφολογά,
ολονών την έννοια έχει και για όλους μεριμνά.
Λες κι η κούραση δεν πιάνει το δικό της το κορμί
μα η ανάγκη τηνε κάνει να 'ναι πάντα δυνατή.

Θε μου, τη γλυκιά εικόνα στη μυλόσταση μπροστά
η φιγούρα της μητέρας μοιάζει με την Παναγιά!
Η γλυκύτατη φωνή της με το μύλο που βογκά,
κάνουνε τα μοιρολόγια νανουρίσματα, χαρά

ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΟΦΟΣ ΠΥΡΓΟΥΛΑΚΟΣ
ΧΕΡΟΜΥΛΟΣ

ΧΕΡΟΜΥΛΟΣ

Χειρόμυλος. Μικρός χειροκίνητος μύλος, που χοντρόκοβε το στάρι.Το έκανε χόντρο (πλιγούρι).
Πέταλο ζώου Τα παλαιότερα χρόνια κάποια ζώα (άλογα, μουλάρια) δούλευαν, (μεταφέροντας φορτία) σχεδόν καθημερινά και ολημερίς. Για να μην φθείρονται οι οπλές τους στα καλντιρίμια, κάρφωναν στις οπλές τους πέταλα.
Τα μικρά πήλινα σκεύη τα έλεγαν "προζυμολόγους" ή "προζυμολόους" διότι μέσα έβαζαν το προζύμι, έριχναν λίγο αλάτι χοντρό (αφρίνα) και από πάνω πρόσθεταν ελαιόλαδο, όσο να καλύπτεται η επιφάνεια, έπειτα το σκέπαζαν με ένα πανάκι (ειδική πετσετούλα) και τριγύρω το έδεναν με ένα κορδόνι ή σκοινάκι λεπτό. Κάθε φορά (δηλαδή κάθε εβδομάδα περίπου) που ζύμωναν χρησιμοποιούσαν το προζύμι και στη θέση του έβαζαν το επόμενο που προέκυπτε από το ζύμωμα της νέας φουρνιάς.

"Βασιλιάς": Επιτραπέζιο ή καλύτερα επιδαπέδιο παιχνίδι από κότσι ζώου. Η επάνω όψη στην εικόνα ονομαζόταν "ραβδί". Ο παίχτης που έριχνε το βασιλιά και έφερνε ραβδί , έπερνε το ραβδί και γινόταν ραβδάτορας. Η αντίθετη όψη λεγόταν "βασιλίκι" και ο παίκτης που έφερνε βασιλίκι, γινόταν βασιλιάς και έδινε διαταγές. Η πλαϊνή όψη στην εικόνα λεγόταν "γάιδαρος". Ο βασιλιάς έδινε διαταγή στον ραβδάτορα, πόσες ραβδιές θα δόσει στον παίχτη που θα έφερνε γάιδαρο. Η αντίθετη όψη λεγόταν "ψυχάρι" και δεν είχε καμιά συνέπεια για τον παίχτη. Οι ρόλοι φυσικά άλλαζαν ανάλογα με το τι έφερνε ο παίχτης με το ρίξιμο του βασιλιά. Το παιχνίδι παιζόταν από την εποχή του Ομήρου μεχρι και τα παιδικά χρόνια, ημών των μεγαλυτέρων. "Όταν του αστυδάμαντος εφόνευσα τ' αγόρι/ αθέλητα, ως εθύμωσα μ' αυτόν στους αστραγάλους". Ιλιάδα Ψ 86 μετάφραση Ιάκωβος Πολυλάς
Κύλινδρος Με ένα είδος λάσπης που κυριαρχούσε η σβουνιά, έστρωναν το χωματένιο αλώνι και το πατούσαν με αυτόν τον κύλινδρο, για να γίνει επίπεδο και να διατηρηθεί σταθερό.
Μουστρούχα. Μετά το θέρισμα τα στάχυα μεταφέρονταν στ' αλώνι με τα ζώα (γαϊδάρους ή μουλάρια).Για να μη γυρίζουν το κεφάλι τους και τραβούν τα στάχυα, για να τα φάνε, τους έβαζαν στο στόμα τη κατασκευή αυτή.
Στάμνα, βίκα. Πήλινο σκεύος που τοποθετούσαν νερό για να γίνει δροσερό.Οι καλές βίκες έπρεπε να ξενερίζουν (να βγάζουν από τους πόρους τους λίγο νερό).
Κανταράκι. Χρησίμευε για το ζύγισμα υλικών που δεν ενδιέφερε η απόλυτη ακρίβεια. Συναντάται ακόμη και σήμερα. Σήκωνε 8 οκάδες, περίπου 10 κιλά.
Λαογραφικό Μουσείο Ρειχιάς


Λαογραφικό Μουσείο Ρειχιάς
Λαογραφικό μουσείο Μάνης (Ιδιωτική συλλογή Ηλία Δρακουλάκου του Γεωργίου – Οικισμός Καλού)
μεταλλικό χαβάνι με μεταλλικά χέρια (το δικό του και παλαιότερο)
ξύλινο σκαλιστό γουδί, με μεταλλική επίδεση για να μην ανοίξει, με ξύλινο χέρι
πέτρινο - μαρμάρινο γουδί του οποίου το ξύλινο χέρι έχει φθαρεί και στη θέση του χρησιμοποιείται μεταλλικό


ΠΡΕΣΣΑ ΛΑΔΙΟΥ (ΣΤΡΟΦΙΛΙΑ)

Μονολίθαρο ιπποκίνητο λιτριβιό.

ΠΡΕΣΣΑ ΛΑΔΙΟΥ (ΣΤΡΟΦΙΛΙΑ)
ΣΑΠΟΥΝΙ

ΚΑΛΟΥΠΩΜΑ ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ
ΣΙΔΕΡΑ

ΣΙΔΕΡΟ ΜΕ ΚΑΡΒΟΥΝΟ

ΦΑΝΑΡΙ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΛΑΞΗ ΤΟΥ ΦΑΓΗΤΟΥ
ΧΑΛΚΙΝΑ ΛΥΧΝΑΡΙΑ, ΣΙΔΕΡΟ, ΤΕΝΤΖΕΡΗΣ




















ΑΜΟΝΙ

Βαρέλα, κάδος.Ξύλινο αποθηκευτικό σκεύος τυριού.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΞΥΛΙΝΟ ΣΟΥΡΩΤΗΡΙ

ΔΙΚΡΙΑΝΙΑ

ΤΣΙΓΚΕΛΙΑ

ΔΡΑΜΙΑ

ΖΥΓΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ ΚΑΙ ΔΡΑΜΙΑ

ΖΥΓΑΡΙΑ ΜΠΑΚΑΛΗ

Η πινακωτή αποτελούνταν από θήκες. Σε κάθε θήκη έβαζαν ζυμάρι και το άφηναν να φουσκώσει.
Κάναστρο.Τοποθετούσαν τις δίπλες στους γάμους και σ' άλλες γιορτές. Συναντάται και σήμερα.

Καραφάκια.Σερβίριζαν στα μαγαζιά το ούζο

ΚΑΡΔΑΡΑ


Κιουρτάρια Εργαλεία ψαρέματος κατασκευασμένο από ένα άγριο χόρτο.
Κιουρτάρια, τρόπος ψαρεματος μικρών ψαριών

Κιουρτάρια, τρόπος ψαρεματος μικρών ψαριών

ΚΛΕΙΔΙ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ

ΚΟΣΚΙΝΑ

ΚΟΥΝΙΑ ΜΩΡΟΥ

ΚΟΦΙΝΙΑ, ΠΟΛΙΤΑΡΙΑ

ΚΟΦΙΝΙ

Κρεμάστρα. Κατασκευή για να κρεμούν τις μυζήθρες προς στέγνωμα.

Κρισάρα. Κρισάριζαν το αλεύρι για να το ξεχωρίσουν από το πίτουρο

Κόπανος. Όταν έπλεναν τα χοντρόρουχα επειδή δεν ήταν εύκολο να τα τρίψουν, τα κοπάναγαν με τον κόπανο.


ΛΑΜΠΆ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ


Λαογραφικό Μουσείο Ρειχιάς

ΜΑΓΚΑΛΙ
Μαζί με το σκαπέτι (τσαπα) η σκαλίδα ήτον το υπ αριθ 2 χρειαζούμενο του γεωργού

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΚΛΕΙΔΙΑ

Μεταλλικός κουβάς.Τοποθετούσαν σ'αυτόν κυρίως νερό.(Σίγκλος)

Μικρό αλουμινένιο κουβαδάκι.Τοποθετούσαν διάφορα υγρά. Έχει και αυτό αποσυρθεί από χρόνια.

Μύλος του καφέ

κούνια μωρού

Παλάντζα (ζυγαριά)

Παλάντζα (ζυγαριά)

Σίδερο - Γουδί/χαβάνι

ξύλινος τρίφτης

ξύλινα γουδιά

Πιατοθήκη άλλων εποχών

Πλάστιγγα (ζυγαριά)

Ρούτα.  Πρόχειρη χειροποίητη σκούπα από ξερούς κορμούς σιναπιού.Σκούπιζαν συνήθως αυλές και σταύλους.

Ροί λαδιού

ΣΓΟΥΡΝΑ ΠΕΚΕΚΗΤΗ ΝΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΕΙ ΤΟ ΠΛΥΣΙΜΟ ΤΩΝ ΡΟΥΧΩΝ

ΞΥΛΙΝΟ ΓΟΥΔΙ

ΣΩΦΡΑΣ ΚΑΙ ΣΚΑΜΝΑΚΙ

ΣΥΓΚΛΗΝΟ ΚΑΙ ΣΙΔΕΡΟ

ΔΙΑΒΑΣΜΑ ΜΕ ΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ

ΤΗΓΑΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΩΤΟΓΩΝΙΑ

Το καπνισμένο τσουκάλι. Πήλινο μαγειρικό σκεύος για την παρασκευή φαγητού στη φωτογωνιά.

Το μπάλωμα των σκουτιών. Μια σχεδόν καθημερινή απασχόληση των γυναικών, σ' αλλοτινούς καιρούς.

Το παλιό βρυσάκι. Τουρκικά Μουσλούκι. Απο μπλε ντενεκε. Αποθηκευε νερο για πλυσιμο οταν η ΟΥΛΕΝ ειχε διακοπές.

Τρίγκα και κόφτης. Εργαλεία για το τυροκόμισμα.

ΤΡΙΠΟΔΗ ΣΙΔΕΡΟΣΤΙΑ Κ ΧΑΛΚΙΝΑ ΣΚΕΥΗ

Τσέντζερι.Χάλκινο σκεύος της κουζίνας για διάφορες δουλειές. (παρασκευή μεγάλης ποσότητας φαγητού, ζέσταμα νερού κλπ)

ΦΑΝΑΡΑΚΙ

Χάλκινο μπουρέκι (ταψί). Δεν ευρίσκεται πλέον σε χρήση.

ΧΑΛΚΙΝΟΣ ΤΕΝΤΖΕΡΗΣ

ΧΑΡΑΝΙΑ

Χαϊμαλί.Το έβαζαν στο μέτωπο των αλόγων ή των μουλαριών.
Αλέτρι. (φωτογραφία Γιώργος Αντωνίου, εκδόσεις Εκ Προοιμίου, 2007)

Σβάρνα, (φωτογραφία από την ηλεκτρονική Εφημερίδα του Βαλτινού)

1 σχόλιο:

ΠΑΝΤΟΣ είπε...

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΠΟΥ ΚΑΝΑΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΙΝΟΥΝΣ ΣΤΙΣ ΜΗΜΕΣ ΤΩΝ ΠΑΛΙΩΝ ,ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΩΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΗΟΙ ΝΕΟΙ ,ΜΠΡΑ-ΒΟ ΣΑΣ !!! ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΕΠΑΙΝΗ !!!!!