Τρίτη 9 Ιανουαρίου 2024

ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΝΑΚΑΚΗΣ - Ο ΜΑΝΙΑΤΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΟΥ 1821



Ένας από τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς, που ανέδειξε το Κατωπάγκι της Μέσα Μάνης κατά την επανάσταση του 1821, υπήρξε ο Πέτρος Κανακάκης. Γεννήθηκε το έτος 1796 στην Κηπούλα και είχε νυμφευθεί την Αρχοντού Κουτραρίτζα το έτος 1818.

Βασικές πληροφορίες για τη δράση του ως οπλαρχηγού αντλούμε από το πιστοποιητικό περί των εκδουλεύσεών του, με ημερομηνία 8.12.1841, το οποίο υπογράφουν οι Μανιάτες οπλαρχηγοί και ανώτεροι αξιωματικοί της Φάλαγγας Ιωάννης Κ. Μαυρομιχάλης, Νικ. Πιεράκος, Παναγιώτης Μπουκουβαλέας και Χ. Καπετανάκης. Επίσης από την με ημερομηνία 30.7.1824 απόφαση του Εκτελεστικού πληροφορούμαστε ότι ο αγωνιστής προβιβάστηκε εκείνη την εποχή (1824) στο βαθμό του Πεντηκόνταρχου.

Ειδικότερα μαθαίνουμε από το πιστοποιητικό του ότι κατά την επανάσταση έφερε το βαθμό του Καπετάνιου (Αξιωματικού) και ότι είχε πάντοτε υπό τις διαταγές του στρατιωτικό σώμα αποτελούμενο από 120 στρατιώτες έως 70 το ολιγότερο.


Αξιωματικός της Φάλαγγας 1841

Από την έναρξη του Αγώνα το 1821, μέχρι και το 1826, έλαβε μέρος διαδοχικά στην πολιορκία της Κορώνης, έπειτα μετέβη στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, όπου παρέμεινε έως την άλωσή της, κατόπιν πολέμησε στην Κάρυστο, όπως επίσης στις μάχες του Άργους επί Δράμαλη και στις μάχες του Ναυπλίου. Στη συνέχεια πολέμησε στην πολιορκία του φρουρίου της Κορώνης και Μεθώνης και επί Ιμβραήμ Πασά στα Μεσσηνιακά Φρούρια, εξαιρέτως δε συμμετείχε και στη μάχη στο Μανιάκι, όπου (όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο πιστοποιητικό) μόλις έσωσε τη ζωή του. Τέλος ο αγωνιστής πολέμησε στις μάχες του Αλμυρού και του Πολυαράβου το έτος 1826.

Χάριν των υπηρεσιών του ονομάσθηκε το έτος 1837 Υπολοχαγός της Λακωνικής Φάλαγγας, ενώ στη συνέχεια το έτος 1839 τοποθετήθηκε με τον ίδιο βαθμό σε ενεργητική υπηρεσία στην IV Τετραρχία της Φάλαγγας, με έδρα αρχικά το Λιμένι και κατόπιν την Καλαμάτα, όπου υπηρέτησε έως την προικοδότησή του (αποστρατεία) το 1843.

Ο Πέτρος Κανακάκης τιμήθηκε ως παλαιός οπλαρχηγός με το αργυρό Αριστείο του Αγώνα, επαινέθηκε επίσης μαζί με άλλους Λάκωνες στρατιωτικούς το έτος 1841, δυνάμει της VIII Διαταγής του Στρατού, χάριν της συμβολής του στην νεοσυλλεξία των κληρωτών του 5ου Πεζικού Τάγματος των Ακροβολιστών, ενώ κατά τα έτη 1844 – 1845 διετέλεσε ένορκος από το δήμο Μέσσης της επαρχίας Οιτύλου. Απεβίωσε δε περί τα τέλη του έτους 1845.

Δημήτριος Π. Μαριόλης 27.10.2012

Παρασκευή 24 Μαρτίου 2023

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΝΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
17η ΚΑΙ 25η ΜΑΡΤΙΟΥ: ΚΑΜΜΙΑ... ΣΧΕΣΗ !!!
(κείμενο: Elias Christeas)

202 χρόνια απο την Επανάσταση και ακόμη στο κεφάλαιο αυτό παραμένουν “κενά”.
Η ιστορία για τον εορτασμό του 2021 ειναι γνωστό ότι εχει αφησει πικρίες στους Μανιάτες για τον συνολικό χειρισμό ...Όχι μόνο τώρα, αλλά απο την απελευθέρωση της Ελλάδας και τη δημιουργία του νεου Ελληνικού κράτους και επι βασιλείας Όθωνα, διαφοροι “μη εξαιρεταίοι” καπηλεύτηκαν τις γραφές των ηρώων και αγωνιστών ( Θ και Ι Κολοκοτρωνη, Φωτάκου, Περραιβού κα σημαντικών στελεχών και πρωταγωνιστών της Επανάστασης. Ετσι εμφανιζουν την “ιστορία” όπως..εμφανιζεται σήμερα..δηλαδη ο ΠΠ Γερμανός, η Αγια Λαύρα, η 25η Μαρτιου κα. Ειναι γνωστοί αυτοι οι ''κατασκευασμένοι μύθοι''... Είναι φυσικά ψέματα, το γνωρίζουν πια και τα μικρά παιδιά. Σχετικά με την έναρξη, ο υπεράνω πάσης «αντεθνικής υποψίας» ιστορικός, υπαρχηγός του Αγγλικού κόμματος και πρωθυπουργός Σπυρίδων Τρικούπης σημειώνει: «ψευδής είναι η εν Ελλάδι επικρατούσα ιδέα ότι η εν τη μονή της Αγίας Λαύρας ανυψώθη κατά πρώτον η σημαία της ελληνικής επαναστάσεως». (Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Α, σελ. 368).

Άλλοι ιστορικοί, επίσης υπεράνω κάθε υποψίας, όπως ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος και ο ακαδημαϊκός Διονύσιος Κόκκινος, δεν αναφέρουν τίποτα για το περιστατικό αυτό. Το 1938 θα δημοσιοποιηθούν έγγραφα από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους που αποδεικνύουν ότι η πρώτη αναφορά για την Αγία Λαύρα και το «λάβαρο» μαρτυρείται μόλις το 1851.... Και το κυριότερο: στα «Απομνημονεύματά» του ο ίδιος ο Π.Π. Γερμανός δεν αναφέρει τίποτα σχετικό! Η κοινή λογική λέει πως αν είχε κηρύξει μια Επανάσταση… θα το θυμόταν! Έχει λοιπόν αξία να επιχειρήσουμε μικρή ρωγμή στο επίσημο αφήγημα μιλώντας για την πραγματική έναρξη της Επανάστασης που αποτελεί, όπως θα δούμε, μικρογραφία όλης της εξέλιξής της.

Σύντομο ιστορικό

Η Ελληνική Επανάσταση οργανωμένη με πίστη και τόλμη από τη Φιλική Εταιρεία, αποτελεί κορύφωση της Εθνικής Επαναστατικής συνείδησης και παράδοσης, το ενδοξότερο γεγονός της νεότερης ιστορίας του Ελληνισμού και από τα σπουδαιότερα πολιτικά γεγονότα της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Στη διάρκειά της η Μάνη, βασικός συντελεστής της απελευθέρωσης, παρέμεινε απόρθητη στους τούρκους. Εννέα χρόνια μετά τον ηρωικό αγώνα, δημιουργείται το ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος.

Μάνη: Καταφύγιο και Ορμητήριο

Η Μάνη στην περιοδο της οθωμανικής αυτοκρατορίας και μετα την πτωση της Πόλης (1453) και του Μιστρα (1460) παρέμεινε στην απόρθητη, παρά τις επανειλημμένες απόπειρες. Μάλιστα, από το 1776, μετά τα Ορλωφικά, ανακηρύχθηκε σε ημιανεξάρτητη φόρου υποτελή ηγεμονία υπό την άμεση δικαιοδοσία του Καπουδάν Πασά. Τη διοίκησή της αναλάμβανε ένας από τους καπεταναίους της περιοχής, που διοριζόταν μπέης και ήταν υπεύθυνος για την τήρηση της τάξης- κυριότερο η συλλογή φόρων..
Η Μάνη είχε γίνει «το μεγαλύτερον φόβητρον των τούρκων και το καταφύγιον των Ελλήνων», καθώς λόγω του ιδιότυπου αυτού καθεστώτος στην επικράτειά της υπήρχαν μόνιμες ανεξέλεγκτες δυνάμεις ενόπλων ανδρών, που αποτελούσαν και τους μοναδικούς έμπειρους πολεμιστές στην Πελοπόννησο. Η φήμη των κατοίκων, σε συνδυασμό με τη σχετική αυτοτέλεια της περιοχής και το κατάλληλο έδαφος της χερσονήσου, που μπορούσε να λειτουργήσει ως ορμητήριο και παράλληλα ως καταφύγιο, είχαν καταστήσει τη Μάνη στη συνείδηση τόσο των Ελλήνων όσο και των ξένων, ως την πιο κατάλληλη περιοχή για την έναρξη του μεγάλου αγώνα.
Πράγματι, παρά τις αντιπαλότητες και τις διαμάχες μεταξύ των μεγάλων οικογενειών της περιοχής κατά τις τελευταίες δεκαετίες της τουρκοκρατίας, σημειώθηκαν αρκετά Επαναστατικά κινήματα και οργανώθηκε η καθολική συμμετοχή των Μανιατών στη Μεγάλη Επανάσταση.
-Τον Οκτώβριο του 1819, οι αρχηγοί συγκεντρώθηκαν στις Κιτριές στο σπίτι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, του τελευταίου μπέη της Μάνης, όπου υπέγραψαν συμφωνία για συνεννόηση και κοινή προετοιμασία.
Επί πλέον, πολλοί Μανιάτες καπεταναίοι, και ο ίδιος ο Πετρόμπεης έσπευσαν να μυηθούν στη Φιλική Εταιρεία, ενισχύοντας την πεποίθηση ότι, οποιαδήποτε καθολική εξέγερση των Ελλήνων έπρεπε να στηριχθεί στη Μάνη. Μάλιστα, το αρχικό σχέδιο του Υψηλάντη ήταν να μεταβεί ο ίδιος εκεί για την κήρυξη της Επανάστασης (όντως 25/3 ή 21/5) , κάτι που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, λόγω των κινδύνων που υπέκρυπτε η μετακίνησή του στο ευρωπαϊκό έδαφος.
Η ματαίωση του σχεδίου αυτού αντί να απογοητεύσει τους Μανιάτες μάλλον ενέτεινε το επαναστατικό τους φρόνημα.
Ήδη, από τις αρχές του 1821 επικρατούσε πολεμικός αναβρασμός στην περιοχή, όπως και στην υπόλοιπη Πελοπόννησο. Ακολουθώντας τις εντολές της Φιλικής Εταιρείας είχαν έλθει στη Μάνη ο Παπαφλέσσας και σπουδαίοι οπλαρχηγοί όπως ο Αναγνωσταράς και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, οι οποίοι περιφέρονταν στα χωριά και στρατολογούσαν τους κατοίκους. Οι προετοιμασίες διεξάγονταν εντελώς απροκάλυπτα στην Ανατολική Μάνη, όπου η παρουσία της εξουσίας ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη και πιο ήπια στη Δυτική, όπου βρισκόταν η έδρα του μπέη. Ο Πετρόμπεης είχε με επιτυχία κατορθώσει να καλύψει την παρουσία και τη δράση των οπλαρχηγών, αλλά και να αποφύγει τη μετάβασή του στην Τρίπολη στα τέλη Φεβρουαρίου, όταν ο Τούρκος διοικητής της Πελοποννήσου προκειμένου να αποδυναμώσει το ενδεχόμενο της εξέγερσης στην επικράτειά του κάλεσε όλους τους αρχιερείς και τους προκρίτους της Πελοποννήσου με το πρόσχημα της σύσκεψης, στην πραγματικότητα όμως για να τους κρατήσει εκεί. Προφασιζόμενος ασθένεια ο Πετρόμπεης έστειλε το γιο του Αναστάσιο, καθησυχάζοντας έτσι την τουρκική ηγεσία και εξασφαλίζοντας την απρόσκοπτη δράση των καπεταναίων.

Η προετοιμασία

Από τις αρχές Μαρτίου σ’ όλη τη Μάνη επικρατούσε εμφανής πολεμικός συναγερμός. Οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει τις εργασίες τους, συναθροίζονταν στις πλατείες των χωριών ετοιμάζοντας «μπαρουτόβολα» και συγκεντρώνοντας τρόφιμα για τους πολεμιστές, ενώ οι οπλαρχηγοί κατέβαλαν αγωνιώδεις προσπάθειες να εξασφαλίσουν μολύβι και μπαρούτι, να συγκεντρώσουν πολεμιστές και να συγκροτήσουν σώματα. Αυτή η ζωηρή και απροκάλυπτη προετοιμασία σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες διαμάχες μεταξύ των ισχυρών οικογενειών της Μάνης, είχαν σοβαρά ανησυχήσει τον Πετρόμπεη, ο οποίος φοβόταν ότι μια πρόωρη εξέγερση θα μπορούσε να οδηγήσει σε εσωτερικές συγκρούσεις αλλά και στην αντίδραση των τούρκων με τη λήψη σκληρών μέτρων κατά της Μάνης.

Οι επιστολές προς Γρηγοράκηδες

Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του στους Γρηγοράκηδες, αρχηγούς της Ανατολικής Μάνης, την 11η Μαρτίου 1821, με την οποία τους συνιστά να αποφεύγουν τις βεβιασμένες κινήσεις που μπορεί να βλάψουν την υπόθεση του Αγώνα και τις συνεννοήσεις «δια το κοινόν όφελος». Όπως φαίνεται από έγγραφα που σώζονται σε αρχεία επιφανών οικογενειών της Μάνης, στις αρχές Μαρτίου όλοι οι καπεταναίοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους και με τον Πετρόμπεη είτε με κρυπτογραφημένες επιστολές ή με προσωπικές επαφές, με σκοπό τη συνεννόηση για την προετοιμασία και τον κοινό τρόπο δράσης. Γύρω στα μέσα Μαρτίου, οι τελικές αποφάσεις φαίνεται ότι είχαν ήδη ληφθεί, καθώς οι συναντήσεις και οι ανταλλαγές επιστολών διακόπηκαν εντελώς. Οι αρχηγοί είχαν πια αφοσιωθεί αποκλειστικά στην προετοιμασία των δυνάμεών τους.

Η ανύψωση της πρώτης Επαναστατικής Σημαίας στην Τσίμοβα

Από τις γραπτές πηγές παραδίδεται ότι, τις παραμονές της επανάστασης οι αρχιερείς και πρόκριτοι της Αχαΐας, που επίσης είχαν αποφύγει την κράτησή τους στην Τριπολιτσά, ζήτησαν από τον Πετρόμπεη να αρχίσει πρώτη η Μάνη τον Αγώνα. Έτσι, ακολούθησε η συγκέντρωση όλων των Μανιατών οπλαρχηγών ύστερα από πρόσκληση του Πετρόμπεη την 17η Μαρτίου 1821, στην Τσίμοβα-Αρεόπολη, πρωτεύουσα των Μαυρομιχαλαίων. Εκεί «συνεννοήθησαν να λάβωσι τα όπλα κατά των Τούρκων», όπως μαρτυρεί ο Ιωάννης -Γενναίος Κολοκοτρώνης και ο παριστάμενος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ανέλαβε να διαβιβάσει την απόφαση αυτή στους οπλαρχηγούς της Μεσσηνίας, της Αρκαδίας και της Αχαΐας.
-Στην τοπική παράδοση, το γεγονός διασώθηκε σαν θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο όλοι οι οπλαρχηγοί συγκεντρώθηκαν στην πλατεία της πόλης μπροστά στο ναό των Ταξιαρχών και στη θέση «Κοτρώνι» ύψωσαν την πρώτη επαναστατική σημαία, πρόχειρα κατασκευασμένη από λευκό ύφασμα, με γαλάζιο σταυρό στο κέντρο. Στην επάνω πλευρά έγραφε «Νίκη ή Θάνατος» (και όχι «Ελευθερία», γιατί η Μάνη θεωρείτο ελεύθερη), και στην κάτω «Ταν ή επί Τας». Η σημαία ευλογήθηκε από τους ιερείς και όλοι οι αρχηγοί, μαζί με τον Πετρόμπεη, ορκίσθηκαν ότι ενωμένοι θα αγωνιστούν για την ελευθερία του έθνους.

Η διάδοση της επανάστασης

Το νέο της κήρυξης της Επανάστασης διαδόθηκε από τη Μάνη στην υπόλοιπη Πελοπόννησο. Ακολούθησαν λίγες ημέρες για τη συγκέντρωση των πολεμιστών και την οργάνωση των σωμάτων και αμέσως σημειώθηκαν δύο εξορμήσεις των Μανιατών.
-Η πρώτη, από τους αρχηγούς της Ανατολικής Μάνης υπό τους Γρηγοράκηδες προς τη Μονεμβασιά και το Μυστρά το απόγευμα του Σαββάτου 19 Μαρτίου, όπως πιστοποιείται από επιστολή του Πρωτοσύγκελλου Γεράσιμου προς τον Παναγιώτη Κοσονάκο, όπου γνωστοποιείται η έναρξη του πολέμου και μεταφέρεται η προτροπή για τη διάδοση της είδησης.
-Οι αρχηγοί της Δυτικής Μάνης υπό τον Πετρόμπεη κινήθηκαν προς την Καλαμάτα. Πρώτος μπήκε στην πόλη την 20ή Μαρτίου ο γιος του Πετρόμπεη Ηλίας, ηγούμενος σώματος Μανιατών, με την πρόφαση ότι θα ενίσχυε την τοπική τουρκική φρουρά. Την επόμενη ημέρα ακολούθησαν όλοι οι οπλαρχηγοί και την 23η Μαρτίου κατέλαβαν αναίμακτα την πόλη και παρακολούθησαν την πρώτη επίσημη δοξολογία.
Στη συνέχεια, συνέταξαν την προκήρυξη, που υπέγραφε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης φέροντας τον τιμητικό τίτλο του «Αρχιστρατήγου των Σπαρτιατικών δυνάμεων», με την οποία γνωστοποιούσαν στις ευρωπαϊκές δυνάμεις την απόφαση του Ελληνικού έθνους να αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό και ζητούσαν τη συνδρομή τους...Ο αγώνας της απελευθερωσης, ειχε αρχίσει...

Η Επανάσταση στην...πορεία των χρόνων...

Απο την Επανάσταση, γενικότερα, ήταν απουσα η επισημη Εκκλησία- πλην ελαχιστων εξαιρέσεων ηρώων κληρικών που πρωτοστάτησαν σε καθε κινημα και επανασταση. Η επισημη Εκκλησία δεν πήρε μέρος, δεν συνεισεφερε στην Επανάσταση και το κυριοτερο: -Στην απελεθερωση κατειχε το +50% της αγροτικής γης! Επρεπε λοιπον να αντιστρεψει πάσει θυσία την εικονα ωστε να βρεθει μπροστα από τα γεγονότα, δηλ πρωτοσταρια- “μπροσταρα”....Και πέτυχε του στόχου της, χάριν δυο παραγοντων:
-Την ενεργό συμβολή του Φιλικου Π.Π.Γερμανου και
-Την θυσία του Παπαφέλσσα στο Μανιάκι- ως νέος Μωνίδας , αλλά το κυριοτερο:
Την επιβολή δια Αποφάσεων, Νομοθετιών Πράξων, Αποφάσεων, Διαταγμάτων κλπ απο τις τότε Κυβερνήσεις δι’ εντολής του βασιλέα Όθωνα...
Δηλ ο Όθων και προφανώς για να έχει συνεργασία αλλά και την καλή εικόνα της Εκκλησίας, υπέγραφε και εφαρμοζόταν ότι ζητουσε ο Κλήρος...παραποιώντας την ιστορία και τα γεγονότα, προς χάριν του τελικου σκοπού: την ’αγιοποίηση της -απουσας απο το 1821, Εκκλησίας .

Κατασκευή μύθων

Φρόντισαν όμως την κατασκευή μύθων, όπως αυτος της Αγίας Λαύρας, βαζοντας τον ψευτο-ιστορικο Φρανσουα Πουκεβίλ, Pouqueville 1770-1838, να...”γράψει” το 1827 την ιστορία
(http://digital.lib.auth.gr/record/18677) αναφέροντας πειστικά τα της Αγίας Λαυρας... . “γεγονότα” όμως που ...διεψευσε ο ίδιος ο Π.Π Γερμανός στα απομνημονευματα του -κυκλοφορησαν το ...1900). Επισης η ίδια η Εκκλησία προσφέρθηκε ως...χορηγος (!) στην έκδοση της Ιστορίας του φιλικου Κων Παπαρρηγοπουλου (1815-1891) απο το 1862-1872 - 1877 με τον Επιλογο , εκλεκτός ιστορικός οπαδός του Ι Κωλλέτη και του Όθωνα) ) ο οποίος όσον αφορα στο τμήμα της Επανάστασης “ωραιοποίησ娔 γεγονότα ιστορικών.
Τελικά απο τις “ιστορίες” που αξιζει να διαβάσουμε όλοι, περα απο τα γεγονότα και τις παρουσιάσεις ηρωων-αγωνιστων, ειναι των Φίνλεϋ, Σπυρίδωνος Τρικούπη (Ίδρυμα Βουλής) και Θωμά Γόρδωνος (Τόμας Γκόρντον)