ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ

ΣΤΟ ΛΙΤΡΙΒΕΙΟ

Το λάδι δεν ήταν για μας ένα προϊόν, όπως όλα τ’ άλλα. Ήταν η ζωή μας. Με λάδι ψωνίζαμε από το παντοπωλείο και με λάδι πληρώναμε τις υπηρεσίες του τσαγκάρη, του ράφτη ακόμη και του παπά. Βασική τροφή μας αλλά και σπουδαίο γιατρικό στον πόνο του αυτιού, της κοιλιάς, των αρθρώσεων. Έτσι η μέρα που θα βγάζαμε τις ελιές ήταν εξόχως σημαντική.

Απ’ την ελιά παίρναμε και το λιοκόκκι, που ήταν η καλύτερη τροφή για τα χοιρινά. Τη κύρια οικιακή κτηνοτροφία μας. Τα λιτριβεία δεν είχαν και πολύ μεγάλες διαφορές από τ’ αντίστοιχα των ομηρικών χρόνων. Βελτίωση αποτελούσε, ίσως μόνο, η μεταλλική πρέσα με την οποία συμπιεζόταν ο πολτός των ελιών, το χαμούρι.

Τα λιθάρια, που συνέθλιβαν τον ελαιόκαρπο και τον μετέτρεπαν σε πολτό, τα γύριζε κάποιο ζώο. Συνήθως μουλάρι. Από κει ο πολτός έμπαινε μέσα σε τρίχινες σακούλες, τις γνωστές τσαντίλες, οι οποίες ετοποθετούντο η μία πάνω στην άλλη στη μεταλλική πρέσα, που εφαπτόταν με την κασέλα στην οποία χυνόταν το λάδι. Η κασέλα συνήθως ήταν από ξύλο, αλλά υπήρχαν και κασέλες από λαμαρίνα και σπανιότερα από πέτρα.

Σε κάποιο σημείο του λιτριβείου έκαιγε διαρκώς η φωτιά για να υπάρχει πάντα βραστό νερό, που το έριχναν πάνω στην πρέσα με τις τσαντίλες. Το νερό αυτό, που κατά κάποιο τρόπο βοηθούσε στην εξαγωγή όλου του λαδιού, όταν περνούσε από την κασέλα παίρνοντας ένα σκούρο χρώμα, το έλεγαν κατσίγαρο. Ο κατσίγαρος, από μια τρύπα στη βάση της κασέλας, διοχετευόταν έξω από το λιτριβείο σ’ ένα πολύ μικρό πηγαδάκι, το λυμπί. Μερικές φορές μερικοί «πονηροί» καραβοκύρηδες, σε συνεργασία με τους ιδιοκτήτες των λιτριβείων, άνοιγαν και πιο ψηλά στην κασέλα τρύπα και έτσι εκτός από τον κατσίγαρο διοχέτευαν «εκτός» και λαδάκι.

Καραβοκύρη έλεγαν τον προϊστάμενο των λιτριβάρηδων. Αυτός κανόνιζε τη σειρά με την οποία θα έβγαζε καθένας τις ελιές του. Επίσης, με μια νεροκολοκύθα που είχε μετατραπεί σε κανάτα, έβαζε το λάδι από την κασέλα στις λαδούσες και τα τουλούμια παρακρατώντας συγχρόνως το ποσοστό του λιτριβείου. Οι λιτριβάρηδες μετέφεραν με ζώα τις ελιές στο λιτριβείο και από εκεί το λάδι και τα λιοκόκκια στα σπίτια. Η ειδοποίηση του πελάτη γινόταν μ’ ένα μεγάλο χωνί, που το χρησιμοποιούσαν ως ντουντούκα.

Αυτός, που έβγαζε τις ελιές του, έφερνε φαγητό για τον καραβοκύρη και τους λιτριβάρηδες. Τις πιο πολλές φορές μπακαλιάρο με μακαρόνια γιαχνί ή με ρύζι ή και μόνο του τηγανιτό. Και πάντα κρασί. Η καινούργια σοδειά του λαδιού έπρεπε να γιορτασθεί δεόντως. Εμείς, παιδιά τότε, ψήναμε στη φωτιά μεγάλες φέτες ψωμί και τις δίναμε στον καραβοκύρη για να τις βαφτίσει στο λάδι.

Οι παραπάνω γραμμές γράφτηκαν για ν’ αναπολήσουν οι παλιοί και να γνωρίσουν οι νέοι λίγα ψήγματα από την ζωή των πατεράδων τους.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΑΚΟΣ E-mail:spetropoulakos@mycosmos.gr


Ερείπια ελαιοτριβείου στη Σπείρα

Ερείπια ελαιοτριβείου στη Σπείρα


ΤΑ ΛΙΘΑΡΙΑ ''ΣΠΑΣΤΗΡΑΣ''

Δυο τεράστια λιθάρια που περιστρέφονταν με τα χέρια η με τη βοήθεια κάποιου ζώου, πάνω σε ένα κυκλικό πέτρινο αλώνι, πολτοποιούσαν τις ελιές. Αργότερα το αλώνι αυτό αντικαταστάθηκε απο ένα μεταλλικό καζάνι. Ο πολτός έπεφτε από μια μικρή έξοδο σε μια δεξαμενή και με κουβάδες γέμιζαν τα τρίχινα τσουβάλια ( ντορβάδες ) που αυτά με τη σειρά τους στοιβάζονταν το ένα πάνω στο άλλο στο πιεστήριο. Το πιεστήριο δεν ήταν τίποτε άλλο, από μια μεγάλη βίδα που στο πάνω μέρος τοποθετούσαν μια λαμαρίνα να καλύπτει τους ντορβάδες και με μανιβέλες βίδωναν και ασκούσαν πίεση για να στύψουν τον πολτό, ενώ συγχρόνως κάποιος έριχνε καυτό νερό από πάνω για να παρασύρει το λάδι που έβγαινε με το στύψιμο. Το λάδι με το νερό στη συνέχεια έπεφταν σε μια μεγάλη γούρνα όπου το νερό και οι βρωμιές λόγω ( ειδικού ) βάρους έμεναν στο κάτω μέρος ενώ το λάδι "κόρφιαζε" και με την βοήθεια μιας κουτάλας το μάζευαν.

ΤΟ ΠΙΕΣΤΗΡΙΟ

Καθώς τα χρόνια περνούσαν, στην βιομηχανία γινόντουσαν άλματα κι όλο καινούργια μηχανήματα έκαναν την εμφάνισή τους σε όλους τους τομείς και ένα-ένα τα τέσσερα εργοστάσια του χωριού μας έκλειναν και έδιναν τη θέση τους στην καινούργια τεχνολογία.

Στην αρχή της δεκαετίας του 1960, μια μεγάλη πετρελαιομηχανή έκανε την εμφάνισή της στο καινούργιο εργοστάσιο της Λαγκαδοσκιάς ( και αργότερα στο άλλο εργοστάσιο της Κοτίτσας ) η οποία αντικατέστησε όλα τα χειροκίνητα εργαλεία. Με ιμάντες και λουριά μεταφερόταν η κίνηση σε όλα τα μηχανήματα του εργοστασίου.


ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΜΕ ΤΑ ΛΟΥΡΙΑ

Η πλάστιγγα με τις λαδούσες.

Στο εργοστάσιο υπήρχε μια χειροκίνητη σειρήνα η οποία ήταν πολύ δυνατή. Ακουγόταν σε όλο τον κάμπο. Με αυτήν ειδοποιούσαν τους μουλαράδες οτι έπρεπε να γκρεμοτσακιστούν, να σηκωθούν και να πάνε ελιές στο εργοστάσιο.

Κάποια στιγμή και αυτοί οι μουλαράδες έπαψαν να υπάρχουν, γιατί ένα τρακτέρ έκανε την εμφάνισή του στο χωριό, αργότερα μικρά και μεγάλα αγροτικά αυτοκίνητα, δρόμοι καινούργιοι άρχισαν να ανοίγονται σχεδόν σε όλα τα χωράφια που έκαναν εύκολη τη μεταφορά των ελιών.

Μη ξεχνάμε και τη Μπουκουβάλα. Τη φέτα από το ζυμωτό καρβέλι, καψαλισμένη στη θράκα και βουτηγμένη στο φρέσκο πικρό λάδι καθώς έβγαινε από τον διαχωριστήρα.

Και φτάνουμε στις μέρες μας όπου όλα αυτά, σε μερικούς, μοιάζουν σαν όνειρο, όταν βλέπουν τα ακόμα πιο καινούργια, τα λεγόμενα σύγχρονα φυγοκεντρικά που δεν έχουν καμία σχέση με τα προηγούμενα. Είναι πεντακάθαρα, αθόρυβα και πολύ πιο γρήγορα.

Γιώργος Ιατρού
Βοστώνη Αμερικής.

ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΣΤΟ ΚΑΡΥΟΒΟΥΝΙ ΔΥΤ.ΜΑΝΗΣ

ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΣΤΟ ΚΑΡΥΟΒΟΥΝΙ ΔΥΤ.ΜΑΝΗΣ

ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΣΤΟ ΚΑΡΥΟΒΟΥΝΙ ΔΥΤ.ΜΑΝΗΣ

ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΣΤΟ ΚΑΡΥΟΒΟΥΝΙ ΔΥΤ.ΜΑΝΗΣ

Λιοτρίβι στο Φλομοχώρι
Πρέσσα λιτριβιού στην Άρνα
Λιοτρίβι στη Σπείρα
Λιοτρίβι  H Mανιατοπούλα να κυνηγάει το μουλάρι γύρω - γύρω  στα λιθάρια να κόψουν τις ελιές,  να γίνουν χαμούρι για το λάδι.  Φωτ. Γ. Bουρλίτη, 1955.














 
Το παλιό ελαιοτριβείο – πυρηνελαιουργείο και σαπωνοποιείο της Καρδαμύλης, που λειτούργησε από το 1925 έως και το 1958
Το παλιό ελαιοτριβείο – πυρηνελαιουργείο και σαπωνοποιείο της Καρδαμύλης, που λειτούργησε από το 1925 έως και το 1958

Το παλιό ελαιοτριβείο – πυρηνελαιουργείο και σαπωνοποιείο της Καρδαμύλης, που λειτούργησε από το 1925 έως και το 1958



Το παλιό ελαιοτριβείο – πυρηνελαιουργείο και σαπωνοποιείο της Καρδαμύλης, που λειτούργησε από το 1925 έως και το 1958

Το παλιό ελαιοτριβείο – πυρηνελαιουργείο και σαπωνοποιείο της Καρδαμύλης, που λειτούργησε από το 1925 έως και το 1958

Το παλιό ελαιοτριβείο – πυρηνελαιουργείο και σαπωνοποιείο της Καρδαμύλης, που λειτούργησε από το 1925 έως και το 1958

Το παλιό ελαιοτριβείο – πυρηνελαιουργείο και σαπωνοποιείο της Καρδαμύλης, που λειτούργησε από το 1925 έως και το 1958

Απο το χθες, στο σήμερα







Δεν υπάρχουν σχόλια: